Kung May Katas, Pigain Mo Pa (An Advent Message)

Wrong timing minsan ang mag-rant habang nagsasaya ang lahat ngayong magsisimula ang Simbang Gabi, pero baka lang sakaling may maibahagi ako sa iyo.

Hindi ako makikipaglokohan: nakakapagod magsulat. Nakakapagod magtrabaho. Nakakapagod kumita. Nakakapagod maging mabuting tao. Nakakapagod magmahal. Nakakapagod mabuhay.

Pero for the purposes of illustration, tignan natin ang pagsusulat.

May mga pagkakataon sa buhay na para bang akala mo napakadali magsulat ng mga dapat sabihin tungkol sa mga ganitong isyu, suliranin, gawain. Minsan pagkatapos mo magbasa ng isang libro (o maraming libro kung ganoon ka talaga kahardcore) bigla ka na lang susuka ng isang malupit na perspektiba pagkatapos mo nguyain ang sari-saring ideya. Para kang siyang-siyang ngumuya ng bubblegum at pagkatapos idudura mo sa kalsada. (Wala naman tayo sa Singapore e: palusutin niyo muna ang imaheng ito.) Nguni't di katulad ng bubblegum na pagkatapos mong idura ay pagalitan ka ng iyong nanay sa pagkakalat, ang pagdura ng mga ideya ay papalakpakan at hahangaan ng makakarinig at magkakainteres sa sinasabi mo.

Pero meron nga noong mga pagkakataon na iyon na parang ang pakiramdam mo masyadong effort, masyadong masakit, masyadong nakakapagod at para bang nakakasawa na ang magsulat, magsalita, mag-isip. Na nakakasawa nang isipin ang mga bagay-bagay na palagay mo alam mo na pero sa totoo lang ay wala ka pa talagang kaaalam-alam. Parang iyong usapan ni Aslan at ni Prinsipe Caspian:

Welcome, Prince,” said Aslan. “Do you feel yourself sufficient to take up the Kingship of Narnia?”
“I — I don’t think I do, Sir,” said Caspian. “I’m only a kid.”
“Good,” said Aslan. “If you had felt yourself sufficient, it would have been a proof that you were not.

The Chronicles of Narnia, Prince Caspian (1951)
Ch. 15 : Aslan Makes A Door In The Air

Kaya naman, sabi nga nating mga responsableng mag-aaral na naniniwala sa bilin ni nanay: "bago mo gawin ang isang bagay pakaisipin mo muna ng isang libong ulit." Pero tinatawag tayo ng pagkakataon. Hinihingi sa atin na maging palaisip at marunong umunawa sa mga galaw at kilos ng panahon. Kalaban natin ang oras at mga lakas na lagpas sa ating kakayanang pigilian, at ang magagawa lang natin ay harapin ang hamon at lagpasan ang kanilang daluyong. Parang sabi na ng aking hinahangaang dating guide (alam ko hindi, sakyan niyo na muna) na si RJ Ledesma: "Arguing with your fiancée is like arguing with a force of nature. You cannot stop a force of nature, you can only brace yourself for it, and hope that you can escape with all your organs functioning." Kaya madalas, pipiliin na lang nating kumilos nang hindi pinag-iisipan. Kailangan kumilos: kailangan muna nating iligtas ang ating mga sarili, saka na lang tayo maglinis ng kalat kung saka-sakaling mayroon. At madalas nga, meron. Maraming kakalat-kalat na mga bangkay na inanod kung hindi natin itinapon sa baha, ipinain sa trahedya.

Pero itatanong mo: e paano nga? Hindi na nga natin kayang makapaghanda para sa mga suliraning hinaharap natin sa araw-araw, tapos sasabihin mo kung susundin na lang ang puso pagpalo ng sitwasyon, sasablay talaga tayo. E ano talaga ang magagawa pa natin? Isipin mo yun: "hindi natin kayang makapaghanda." SINONG UGOK ANG NAGTURO SA IYO NIYAN? Hindi lahat ng bagay ay hindi pwedeng paghandaan: hindi lahat ng bagay ay nasa kamay ni Fortuna o ng kapalaran. Bilin ng politiko-historyador na si Niccolo Machiavelli: "Hindi pwedeng itanggi ang ating malayang pag-amin. Kahit nasa kamay ng kapalaran ang kalahati ating mga ginagawa, binibigyan pa rin nito tayo ng kakayanang ayusin ang isang kalahati pa." Kaya ano ang gagawin? Maging laging handa. Laong-Laan, sabi nga ni Jose Rizal. Ever ready, parang baterya. Mabilis pa sa alas kwatro.

Kaya nga lang, minsan may mga bagay na kinatatamaran nating gawin hindi dahil hindi natin alam na ito ang tama. Hindi dahil takot tayo sa kawalang-katiyakan. Hindi dahil hindi tayo nakapaghanda. Hindi dahil nanghihina ka. Hindi dahil wala nang halaga ang ginagawa mo. Minsan, tinatabangan ka nga lang talaga. Minsan, hindi mo magawa ang dapat gawin hindi dahil tamad ka, kundi nga dahil sa tagal mo nang ginagawa ito, nakakasawa na ring gawin ito. Nakakapagod na nga talaga. Kumbaga, sa sobrang tagal mo nang ginagawa ito na paulit-ulit, nakakaburyong na. Parang kanta ng APO Hiking Society (at ni-revive ng Silent Sanctuary):

At kahit na anong gawin
Di mo na mapilit at madaya
Aminin sa sarili mo
Na wala ka nang mabubuga
Parang 'sang kandila na nagdadala
Ng ilaw at liwanag
Nauubos rin sa magdamag

Isipin mo: napakahirap ba talagang ipasa ang isang RH Bill na nagbibigay naman ng espasyo sa paniniwala ng marami at walang pilitan sa paggawa nito? Napakahirap ba talaga para sa isang Kongreso na gumawa ng mga batas na makakatulong para sa kanilang constituency at sambayanan kesa magpumilit magsulong ng mga isyung kagaya ng mga lintik na scandal? Napakahirap ba talaga para sa isang Korte Suprema na maintindihang inuuna dapat ang pagkilala sa demokratikong pagpapahalaga kaysa sa proseso, lalo't malinaw namang nailagay ni Montesquieu na "But though the tribunals ought not to be fixed, the judgments ought; and to such a degree as to be ever conformable to the letter of the law. Were they to be the private opinion of the judge, people would then live in society, without exactly knowing the nature of their obligations." Napakahirap ba talaga para sa atin maging maunawain sa katotohanang posibleng parehong biktima rin si Hubert Webb kung paanong nabiktima si Lauro Vizconde ng pasikut-sikot ng ating hudikaturang hindi na maunawaan ng karaniwang mamamayan dala ng pagkubkob dito ng mga "technical experts?" Napakahirap ba talagang magets na ang kasalanan ni Hayden Kho ay hindi lang ang pagtalusira sa privacy ng mga babaeng binalahura niya kundi ang mismong pambabalahura sa mga babaeng ito labas sa matinong konsepto ng relasyon?

Nakakapagod. Ang sakit sa ulo. Kaya minsan mas ok pa sa atin ang magpasarap. Minsan mas mabuti pa ang magpasarap. Minsan mas ok pa ang magrelax sa ating mga private spaces at mag-chill. Nakakapagod ang mundo. Alalahanin muna natin ang sarili natin.

Walang problema dun, kailangan iyon. Pero ang tanong: lalabas ka ba uli? Magpapagod ka ba uli?

At siguro, iyon ang magandang mensahe ng Pasko para sa atin. Kung saka-sakaling namimigay sa inyo ng mga Eucahalette sa inyong parokya ang Word & Life Publications, maganda yung pagninilay na tinanong sa atin ni Jess P. Balon nitong nakaraang Gaudete Sunday: ang mensahe sa atin ay "magalak." Paano tayo magagalak habang nakikita nating maraming suliranin sa lipunang ating ginagalawan, kung sira ang mga buhay at mga pangarap ng mga tao sa paligid natin? Ang pagkagalak na ito, sa kabila ng ating kinamihasnan, ay hindi dapat matapos sa pagsasaya lamang. Kailangan niyang tumuloy sa pangangarap para sa isang bagong mundo. Isang lipunang makatarungan kung saan ang lahat ay may espasyo ang lahat para maging masaya. Isang mundong si Inang Maria mismo ang naging propeta sa pamamagitan ng Magnificat (at kelan ka nga ba huling nakapakinig na si Maria ay isang rebolusyonaryo?):

Dinadakila ng aking kaluluwa ang Panginoon,
At nagalak ang aking espiritu sa Dios na aking Tagapagligtas.
Sapagka't nilingap niya ang kababaan ng kaniyang alipin.
Sapagka't, narito, mula ngayon ay tatawagin akong mapalad ng lahat ng maghahalihaliling lahi.
Sapagka't ginawan ako ng Makapangyarihan ng mga dakilang bagay; At banal ang kaniyang pangalan.
At ang kaniyang awa ay sa mga lahi't lahi, sa nangatatakot sa kaniya.
Siya'y nagpakita ng lakas ng kaniyang bisig; Isinambulat niya ang mga palalo sa paggunamgunam ng kanilang puso.
Ibinaba niya ang mga prinsipe sa mga luklukan nila, At itinaas ang mga may mababang kalagayan.
Binusog niya ang nangagugutom ng mabubuting bagay; At pinaalis niya ang mayayaman, na walang anoman.
Tumulong siya sa Israel na kaniyang alipin, Upang maalaala niya ang awa
(Gaya ng sinabi niya sa ating mga magulang) Kay Abraham at sa kaniyang binhi magpakailan man.

Yes, alam ko, mga mambabasa, si P. Luis David, S.J. ang unang nagsabi nito. Siyempre ikakalat ko na rin para naman mapilitan siya mag-reinvent ng mga bagong leksyon. Matyagan niyo't lalabas to sa Simbang Gabi niya sa Dec. 22.

So, ano pa ba ang pwedeng sabihin ng isang pagod, wasak, nauubusan ng pag-asa at nagdududang nilalang na kagaya ko sa iyo? Ganyan talaga ang buhay: isang laban. Tuloy lang ang buhay. May pag-asa.

(だ)ってばよ！

Makaubos

(Orihinal na naipaskil Biyernes, Disyembre 10, 2010, ng 10:19 n.g.)

Isang tulang naisulat matapos pagmasdan ang ngumingiting silay ng buwan na nagpapanginig sa laman.

Tila ka isang multo.
Nguni't hindi katulad ng mga multong bigla na lamang sumusulpot
Nakatitig sa akin gamit ang mga matang tinatanglaw ang apoy ng poot.
Hindi ka katulad ng mga multo ng aming angkan
Na nagpaparamdam gamit ang mga alaalang iniwan nila noong sila'y nabubuhay.
Hindi ka katulad ng mga multo ng baliw na lungsod
Sumusulpot, nananakot, naghihimagsik, nagpupumilit muling mabuhay
Sa ilalim ng mga ilaw dagitab ng isang mundong mas patay pa sa kanya.

Tila ka isang multo.
Nguni't hindi katulad ng mga multo ng aking kabataan
Na nakikita ko sa pananakot ng aking mga magulang
Ukol sa mga Bumbay, mga pulis, mga security guard, mga Intsik.
Hindi katulad ng isang taong grasang ibinabalala sa aki'y nangangagat
At kakapit nang walang likat
Hanggang hindi ko siya nabibigyan ng barya.
Hindi ka katulad ng mga babaeng multong lumulutang sa karimlan
Na sumisigaw ng dugo't katarungan
Matapos iwan ng mga minamahal at mga gumahasa.
Hindi ka katulad nila.

Ikaw ang multong nabubuhay.
Ang multong hindi nalalaman na siya'y patungo nang walang hanggan
Kahit umiiral pa sa kanyang sariling lunan.
Ikaw ang multong likha ko
Nguni't hindi ko talaga likha
Sapagka't kung akin talagang gawa
Ay magagawa ko ring masira.
Ikaw ang multong patuloy na nananahan sa gunita
Sapagka't ikaw ay hindi ko magawang mayakap
Kahit posible naman ang magkadaupang-palad.
Ikaw ang multong laging bumabalik sa tainga ang bungisngis
Kahit na ang bulong mo'y hangin na ang uminis.
Ikaw ang multong nahihimlay ng payapa
At natitiyak kong anghel ka ngang talaga.

Nguni't sa tuwing maglalakad sa gabing pusikit
Sa gunita'y hindi mapigilang maramdaman ang sakit
Pagka't ang pangangarap sa iyong pagbabalik
Nagbibigay lang sa akin ng kaunting ulik-ulik.

Kaya narito, ang pluma ay muling nananahimik
Dahil ang panginginig sa iyong pagbabalik
Upang ang kaluluwang sawi'y muling mahindik
Ay nagdudulot sa aking mag-ulik-ulik
At mawalang-saysay ang lahat ng aking titik.

Eat! Restaurant
64 E, Calzada Esteban Abada
10:09 ng gabi.

Bakit "Bakit"?

(Orihinal na naisulat Miyerkules, Disyembre 1, 2010, ng 10:08 n.u.; mula sa isang panukalang tema ni Ka-Tamang Henrey Benitez)

Nakakapagod rin minsan magpaliwanag.

Madalas nating pinag-uusapan kung ano ang sanhi at bunga ng mga bagay-bagay sa paligid natin. Kung bakit hindi puwedeng "basta" na lamang ang katanggap-tanggap na paliwanag; siyempre, alam mo namang pagdating sa "basta," mayroon nang panganib ng pagkatapos ng pag-uusap. Katulad ng pinagmamalaki nating slogan ng Love Radio na "Kailangan pa bang i-memorize yan?", nasa panganib ng pagsasabi ng "basta" ang posibilidad na hindi na natin pag-iisipan ang ginagawa natin dala marahil ng pananabik, pagmamadali, pagnanasang makatapos, karuwagan, pagkatakaw, pagkasakim. Minsan kapag sinasabi na nating "basta", ipinagpapalagay nating hindi na natin kailangang ipaliwanag dahil ang akala natin alam na ng kausap natin. Alam na dahil naranasan na. Alam na dahil kasama natin siya sa dating karanasan. Alam na dahil pareho ng pinagdadaanan. Alam na dahil pareho ang pinag-uusapan at layon.

Alam na.

Marami sa ating nagpapalagay na dapat "alam na natin" ang mga bagay-bagay. Alam mo na dapat kung ano ang ID number mo. Alam mo na dapat na may nanalo ng 741M sa Lotto nitong Lunes. Alam mo na dapat na mayroong masama diumano sa Neozep kaya huwag ka munang magkakasipon (o kung malas ka talaga, mag-Decolgen ka muna). Alam mo na dapat na kapag pupunta ka sa job interview e dapat nakasuot ka ng matino, naligo, nag-ahit, naghanda magsalita at maging pormal kumilos. Alam mo na dapat na kung papasok ka sa klase ay dapat nakapagbasa ka ng mga babasahin, at kund hindi e yayariin ka ng guro. Alam mo na dapat na hindi ka dapat nagkakalat sa harap ng maraming kaibigan ng sinisikap mong ligawan (unless natitiyak mong mas may kiling sila sa iyo) kung ayaw mo malaglag at makasira ng pagkakaibigan. Alam mo na dapat na kapag boring na ang guro at hindi ka na dapat nakikinig... DOTA NA!!! sa ever-convenient na laptop habang kunyari ay nagtatala ng mga nota. Alam mo na dapat na hindi ka dapat mamalahiyo (plagiarism para sa mga hindi nakakaunawa; abangan ang Ikatlong Isyu ng Matanglawin! *shameless plugging*) sa isang pamantasang kayang sirain ang self-respect ng isang pangulo ng Board of Trustees na nagkasala ng ganoon. Marami nang dapat ay inakala nang "masyadong obvious" na ang isipin na may hindi nakakaunawa nito ay "baliw" o "iresponsable."

Baliw. Iresponsable.

Tuwing magkakaroon ng labasan ng iskandalo o mga sablay na nagawa, mabilis kaagad tayong mambato at manisi. Mabilis tayong makibahagi sa paglibak sa mga itinuturong maysala kahit hindi natin alam kung makatarungan nga bang gawin yaon o hindi. Yung ibang-iba sa atin ay hindi natin magawang mayakap, hindi natin magawang harapin nang maayos at ituring na kapwa natin. Higit pa rito, hindi tayo bukas sa posibilidad na tayo ay posibleng kaakibat sa mga kalagayan at ugnayang nagkakahon (kung di man nagkakadena) sa kanila sa ganitong masamang lagay. Hindi natin matanggap na ang mga ilang "iba" sa ating paligid ay posibleng likha din natin. Hindi natin kayang harapin ang ginawa ng mga nauna sa atin, at natatakot tayo sa mga ito at kung ano ang posibleng harapin ng mga susunod sa atin. Ikakahon natin ang ating mga sarili sa mga komportableng bagay, pati ang ating mga anak, kahit ikamatay ng kanilang pagnanasang lumaki, maging maalam, lumipad. Tandaan: hindi mo mapipigil ang isang isipang nais lumaya. Masaya na ang prinsipeng si Siddharta at mayroon nang pamilya, nguni't pinili niyang maglakbay, mag-aral at magpakasakit upang maging Buddha. Lilitaw ang liwanag sa sinumang nagnanais, mag-isa man o mayroon siyang mga kasama.

Pakikisama.

Siyempre nga naman, tayo nga naman pala uli ay mga "sosyo-politikal na hayop." Emphasis on hayop (paumanhin sa mga hayop). Hayop. Animal. Mula sa salitang Latin na "anima." Kumikilos. May nagpapakilos satin, at ang nagpapakilos satin ang matatawag nating "pagnanasa." Dahil tayo ay mga nilalang na nagnanasa (dala na rin ng pagkakilalang tayo ay kulang), hindi tayo nangingiming gawin ang lahat ng posibleng kailangang gawin para makamit natin ang inaakala nating nais natin at kailangan natin. Minsan napaghahalo natin ang kailangan natin at nais natin, kahit hindi tama iyon. Siyempre, kasi minsan ang nais natin ay kung ano yung makinang, yung nakakasilaw, yung iniisip nating makakatulong para masilaw natin ang iba't hangaan nila tayo. Nakakalimutan natin yung sinabi ni Emilio Jacinto na ang ningning, dahil ito ay nakakasilaw, ay hindi tunay na liwanag. Ang tunay na liwanag, sa kanyang dalisay na pag-iral, ang nakapagbubukas ng mata, ang nakakapagbigay ng kakayahan sa isang tao na makakitang maayos. Siyempre, hindi nagsalubong si Platon at Emilio Jacinto (lalo't ang pananaw ni Platon sa dalisay na liwanag ay nakakasilaw, "white ecstasy" sabi nga ng iba), pero alam mo ang patunguhan. "Great minds think alike," ika nga.

Dakilang pag-iisip.

Marami sa ating takot mag-isip nang higit sa ating kasalukuyang kalagayan. Takot na tayong mangarap. Takot na tayong madapa at masugatan, gayong ang anumang sugat at galos ay nagsisilbing tanda ng isang pusong nagtaya, handang muling magtaya kahit nabigo't nabitin. Hindi kailangang malaki; sabi nga ng aking hinahangaang si Joey Ayala: "ang mga dakilang gawa'y nagmumula sa guni-guni." Hindi nagsisimulang malaki ang mga dakila; nagiging dakila lamang ang mga dakila sapagka't nangahas silang sumampa sa mga bagay na kaya nilang tuntungan nguni't maaari lamang masampahan pagkatapos ng mahabang pakikipagbuno. Nagawa lamang tuntungan ni David ang bangkay ni Goliat pagkatapos makipagbuno't mangahas gumamit ng isang hamak na tirador. Mas okey gamitin ang armas na datihan mo nang ginagamit at alam mong hindi ka bibiguin, hindi ba? Para ring pag-akyat ng bundok: mahirap, puno ng hamon at patibong, pero pagdating sa tuktok, anong ganda ng vista (hindi yung sablay na Windows OS).

Pakikipagbuno.

Huwag tayo matakot makipagbuno. Tiyakin lamang natin kung papaano natin titindigan ang ating pinagtatanggol sa ating pakikipaglaban. Lumalaban tayo dahil mayroon tayong pinapahalagahan. Dahil mayroon tayong ninanasa. Mayroon tayong minamahal na handa nating pag-ubusan ng kahuli-hulihang patak ng dugo. Natandaan ko, kahapon lang sa klase ng isang kagalang-galang na gabay, na delikado gamitin ang pagmamahal bilang kategorya ng pagkilos tungo sa pagbabago. Dahil ang pag-ibig ay pribadong bagay, hindi ito madaling bigyan ng pananagutan. Kapag inilabas mo at pinagwagwagan sa harap ng marami, pag-aagawan iyan. Babasahin. Kikilatisin. Hihimayin. Pipira-pirasuhin. Sira ang kabanalan ng pag-uugnayan ng nagmamahalan. Mula dito, parang hindi katanggap-tanggap ang pag-ibig bilang tunguhin ng ating mga kilos. Kumikilos tayo dahil nagmamahal tayo't nais nating mahalin. Parang hindi dalisay na pag-asa, dahil may inaasahan pa rin tayo. Kung ang tunay na pag-asa ay dalisay at walang bahid pagkamakasarili, posible kayang maging pag-ibig ang pinagmumulan ng ating mga kilos at hindi na ang ating hinahanap? Kumbaga, "if love cannot be the object of our efforts and longings, can it be our driving force/impetus towards greater heights?" Alam ko, parang tinatalo natin si Hannah Arendt sa pinagsasabi kong ito, pero imposible kaya?

Baka naman hindi. Baka naman may silbi ang pag-asa ni Michael Hardt:

"Everyone always talks about them in terms of their hatred, which is of course true too, but I don’t think there’s really a contradiction between love and hate. What I think is really fundamental to them is there’s a kind of “love of the same,” “love of the race,” and that’s what leads so horribly wrong in them. ... One thing that prohibits us from loving the stranger—from enacting the kind of politics that is based on love in a much more general expansive way—is precisely the regimes of violence in the world and those proscriptions for division that prohibit us, that not only make it dangerous, but make it impossible for us to form a politics constructed through love in this way." (A Conversation on the Politics of Love, with Leonard Schwartz).

Siyempre, tinapos ko talaga ang lahat ng sinabi ko sa pagsasalita ukol sa pag-ibig (then again, hindi naman politikal na sulatin ito). Dahil sabi nga ng pamagat ng libro ni Dr. Agustin Martin Rodriguez, PAG-IBIG ANG KATUWIRAN NG KASAYSAYAN.

Dysfunctional Sonnets 1 & 2

Created Saturday, November 20, 2010 at 1:38am

Zenith of my dreams now quite vague,
May probably pass by like a plague,
And perhaps deem me unworthy of thee;
Anguish be mine like worthless Montague,
Rage consume me for I shall not be free.

Has it occured to thee how it pains me
And vexes me when you seemingly flee?
Amazement never falters whenever I glean
How your pensive eyes penetrate and see;
Lighting on my dark countenance so mean.

Does it pain you if I seek so boldly?
Kindly be patient and please forgive me.
O, how can I condense into mere words,
In these paltry lines what I feel for thee?
Not a moment passes by without fleeing birds.

Tenaciously, nay, forcefully, I truly wish
Never may I lose your countenance so waifish;
And let me, my lady, just once to remind you,
A promise that I'll ceaselessly live for you.


Created Sunday, November 28, 2010 at 7:28pm

If someone asks you why one should not cry
Answer them thus: for tears blur our vision
Dim our minds and expose us to a lie
No one can disabuse of such notion.

Or perhaps because we as a rule forbid
Not only sadness but emotion and be tepid;
Like a fire that ceases when fuel runs out
Our lives are worse while feeling than without.

O, foolishness perhaps to stare at the moon
Divulging grave secrets forbidden since noon
Verily now I imagine its sharp crescent
Have become thy smile lighting my descent.

Every evening, therefore, I wander and seek
And yet I cannot find and thus I so grieve;
Your smile, I imagine framed by your cheeks
Radiate that light and hope, my reprieve.

Or maybe indeed I have fallen truly mad
After all, it is nobody but you to be had
Under this existence of wars and pain
Zeus be my witness, I live for you til I'm slain.

Depressing Trends

So eto na nga. Technically hindi pa namamatay ang aking animating principle sa pagsusulat, pero hindi ko na nga lang sa ma blog na ito inilalagay. Kasi nga naman, minsan, mas may taga at mas mabilis ang feedback sa sinusulat sa Facebook via the note system.

But then again, ako nga ba ay nagsusulat to express or to impress?

Siyempre, Atenistang sagot: "pwede namang both e."

Pakyu ka talaga sa iyong golden mean Aristotle.